GCN-tool: inzicht in lokale emissies en concentraties lucht

Over deze app: GCN tool emissies en concentraties per gemeente

Met deze app kan per gemeente de bijdrage van verschillende typen bronnen aan emissies en concentraties luchtverontreiniging worden opgezocht. De gegevens zijn gebaseerd op de Generieke Concentraties Nederland (GCN) voor 2022 en 2030 berekend in GCN-ronde 2023.

Gegevens zijn beschikbaar voor:

  • Stikstof dioxide (NO2);
  • Roet (Elemental Carbon, EC);
  • PM10 (opgesplitst naar een primair- en secundair deel);
  • PM2.5 (opgesplitst naar een primair- en secundair deel).

Primair fijn stof is fijn stof dat rechtstreeks door bronnen wordt uitgestoten. Secundair fijn stof is fijn stof dat in de lucht wordt gevormd door chemische reacties van gasvormige verbindingen.


Hoe werkt de app?

In de tool kunt u in 3 “drop-down” menu’s de volgende keuze maken:

(1) Het scenario

De opties zijn :

  • 2022 emissies of concentraties;
  • 2030 emissies of concentraties, berekend op basis van het “vastgestelde beleid”. Dit is beleid dat al in uitvoering is en waarvan de effecten zijn berekend op basis van de “Klimaat- en EnergieVerkenning (KEV) van het PBL;
  • Later beschikbaar: 2030 emissies of concentraties bij “voorgenomen en aanvullend SLA beleid”. Dit zijn concrete plannen van het rijk, die nog niet in uitvoering zijn, aangevuld met decentrale uitvoeringsplannen van provincies en gemeenten in het kader van SLA. Het voorgenomen beleid is gebaseerd op de KEV van het PBL. De effecten van het SLA beleid zijn ingeschat door adviesbureau TAUW.

(2) Voor welke stof

Hier zijn de opties afhankelijk van de “scenario” keuze

  • Bij emissies: EC, NOx, PM10, PM25 (de totale emissie in een gemeente);
  • Bij concentraties: EC, NO2, PM10, PM10_primair, PM10_secundair, PM2.5, PM2.5_primair, PM2.5_secundair (de gemiddelde concentratie in een gemeente).

(3) Voor welke gemeente?

Op basis van uw keuze ziet u per gemeente de berekende emissie of concentratie, opgesplitst naar (sub)sectoren. Als u over de kaart onder de staafdiagrammen scrollt, ziet u ook de totalen per gemeente en kunt u ook zien hoe gemeenten ten opzichte van elkaar scoren.


Aandachtspunten bij interpretatie

Wanneer u hebt gekozen voor ‘concentraties’ in uw gemeente, ziet u naast elkaar 2 staafdiagrammen.

Het linker staafdiagram toont de totale concentratie, ‘overige bronnen’, ‘buitenlandse bijdrage’ en ‘binnenlandse bijdrage’ per gemeente.

Voor fijnstof_primair (PM10_primair, PM2.5_primair) zijn ‘overige bronnen’ de som van:

  • de bijdrage van zeezout;
  • de bijdrage van secundair organisch aerosol (SOA). Hierbij gaat het om deeltjes die worden gevormd door een chemische reactie in de lucht tussen gasvormige verbindingen van met name vluchtige organische stoffen. Deze bijdrage is bepaald met het EMEP model.

Voor fijnstof (PM10, PM2.5) zijn ‘overige bronnen’ de som van:

  • de bijdrage van zeezout;
  • de bijdrage van secundair organisch aerosol (SOA). Hierbij gaat het om deeltjes die worden gevormd door een chemische reactie in de lucht tussen gasvormige verbindingen van met name vluchtige organische stoffen. Deze bijdrage is bepaald met het EMEP model;
  • het verschil tussen de gemeten- en de met het OPS model berekende concentratie inclusief de bijdrage van zeezout en SOA.

Voor stikstofdioxide en roet (EC) zijn ‘overige bronnen’ het verschil tussen de gemeten- en het met het OPS model berekende concentratie.

Het rechter staafdiagram toont de opsplitsing van de binnenlandse bijdrage naar (sub)sectoren in de indeling zoals die in het Schone Luchtakkoord wordt gebruikt.

In de Handreiking ‘Werken met GCN gegevens’ staat uitgebreid beschreven welke aandachtspunten er zijn bij de interpretatie van GCN gegevens (Hoofdstuk 2). De handreiking is via deze link te bekijken: https://www.awgezondeleefomgeving.nl/lopende-en-afgeronde-projecten. Item: Routinematig beschikbaar maken van GCN-gegevens voor lokaal gebruik


Goed om te weten

De concentratiebijdragen in de grafieken zijn gemiddelden binnen een gemeente. Binnen een gemeente is er variatie in concentraties: er zijn plekken waar de concentraties hoger zijn en er zijn plekken waar de concentraties lager zijn. In deze grafieken is die variatie niet zichtbaar. In de handreiking ‘Werken met GCN gegevens’ staat uitgelegd hoe dit op 1x1 km basis zichtbaar kan worden gemaakt.

De gemiddelde concentraties binnen een gemeente kunnen worden gebruikt om inzicht te krijgen in welke bronnen in meer en mindere mate bijdragen aan de luchtvervuiling binnen de gemeentegrens. De gemiddelden per gemeente zijn niet geschikt om te toetsen aan gezondheidskundige advieswaarden. Bij GCN data kan daarvoor beter gekeken worden naar de ruimtelijke verdeling per 1x1km vak binnen een gemeente. In de handreiking ‘Werken met GCN gegevens’ staat uitgelegd hoe dit kan worden gedaan.

Bij de interpretatie van GCN gegevens is het van belang om er rekening mee te houden dat concentraties binnen een gemeente voor elke sector de bijdrage bevatten van emissies in heel Nederland, de tool is dus niet geschikt om alleen de bijdrage van lokale bronnen te bepalen. Als voorbeeld: de concentratiebijdrage van wegverkeer wordt niet alleen bepaald door de uitstoot van het wegverkeer binnen de gemeente, maar ook door emissies in de omringende gemeentes en de rest van Nederland.


Berekening per gemeente

GCN gegevens zijn beschikbaar per 1x1 km vak. Deze 1x1 km vakken komen niet precies overeen met gemeentegrenzen. In deze app zijn voor het berekenen van de emissie totalen en gemiddelde concentratiebijdrage de 1x1 km vakken meegerekend waarvan de centroide (het middelpunt) binnen de gemeentegrens ligt.


Info betreffende de datasets.

De gegevens voor 2022 zijn berekend in de GCN-ronde 2023 obv de vastgestelde sectorale emissietotalen voor het jaar 2021. De gegevens voor 2030 zijn berekend in de GCN-ronde 2023 obv de sectorale emissietotalen uit de KEV-2022.


versie applicatie: 2.1.1

versie data: 20231129_1331